Güneş rüzgarı

Güneş rüzgarı, Güneş'ten salınan yüklü parçacıkların (plazma) bir akışıdır. Bu akışın hızı, yoğunluğu ve sıcaklığı sürekli olarak değişir. Bu üç parametre arasındaki en dramatik fark, güneş rüzgarının bir koronal delikten veya bir koronal kütle atılımından kaçması durumunda meydana gelir. Bir koronal delikten kaynaklanan bir akış, Güneş rüzgarının sürekli yüksek hızlı bir akışı olarak görülebilirken, koronal kütle atılımı daha çok devasa hızlı hareket eden Güneş plazması bulutu şeklinde oluşur. Bu Güneş rüzgarı yapıları Dünya'ya ulaştıklarında Güneş rüzgarı parçacıkları Dünya'nın manyetik alanıyla karşılaşırlar ve bu manyetik alanın etrafında yer alan Dünya'nın manyetik kuzey ve güney kutuplarından atmosferimize girebilirler. Güneş rüzgarı parçacıkları, atmosferimizi oluşturan azot ve oksijen gibi atomlarla çarpışırlar ve bu atomlara enerji verirler, ardından da bu enerjiyi yavaşça ışık olarak salarlar.
Resim: Sanatçı izlenimi olarak, Güneşten gelen ve Dünya'nın manyetosferiyle karşılaşan güneş rüzgarı. Bu görüntü ölçekli değildir.

Güneş rüzgarının hızı

Güneş rüzgarının hızı önemli bir faktördür. Daha yüksek hızdaki parçacıklar, manyetosferi sıkıştırırken Dünya'ya daha sert çarpabilir ve bozuk jeomanyetik koşulların oluşma şansı daha yüksektir. Güneş rüzgarının hızı Dünya'da normalde 300 km/sn civarında olsa da, bir koronal delik yüksek hızlı akışı (CH HSS) veya koronal kütle atılımı (CME) varlığında artar. Bir koronal kütle atılımı etkisi sırasında güneş rüzgarı hızı aniden 500 veya hatta 1000 km/sn'ye kadar yükselebilir. Orta enlemler için iyi bir hız gereklidir ve 700 km/saniye'den daha yüksek değerler arzu edilir. Ancak, bu altın bir kural değildir ve gezegensel manyetik alan değerleri artmış jeomanyetik koşullar için uygun olduğunda daha düşük hızlarda da güçlü jeomanyetik fırtınalar meydana gelebilir. Veri çizelgelerinde kolayca görebileceğiniz gibi, bir koronal kütle atılımı şoku varışında güneş rüzgarı hızı artar ve bazen birkaç yüz km/saniye de artabilir. Daha sonra, şok dalgasının Dünya'yı geçmesi ve manyetometrelerin yanıt vermeye başlaması yaklaşık 15 ila 45 dakika (varışta güneş rüzgarı hızına bağlı olarak) sürer.

Resim: 2013'te bir koronal kütle atılımının varışı, hızdaki fark açıkça görülüyor.

Güneş rüzgarının yoğunluğu

Bu parametre, güneş rüzgarının ne kadar yoğun olduğunu gösterir. Güneş rüzgarındaki daha fazla parçacık, daha fazla parçacığın Dünya'nın manyetosferi ile çarpışması ve aurora görüntüleme şansımızın artması anlamına gelir. Web sitemizdeki grafiklerde kullanılan ölçek, santimetre küp başına parçacık veya p/cm³'dir. 20 p/cm³'nin üzerinde bir değer, güçlü bir jeomanyetik fırtına için iyi bir başlangıçtır, ancak güneş rüzgarı hızı ve gezegenler arası manyetik alan parametreleri de olumlu olmalıdır. Ancak bu değer aurora gözlemi için garanti değildir.

Güneş rüzgarını ölçmek

Bu web sitesinde bulabileceğiniz gerçek zamanlı güneş rüzgarı ve gezegenler arası manyetik alan verileri, Güneş-Dünya Lagrange Noktası 1 çevresindeki bir yörüngede bulunan Derin Uzay İklimi Gözlemevi (DSCOVR) uydusundan gelmektedir. Bu, uzayda bir noktadır. Her zaman Güneş ve Dünya arasında, Güneş ve Dünya'nın yerçekiminin uydular üzerinde eşit bir çekişe sahip olduğu, yani bu nokta etrafında sabit bir yörüngede kalabilecekleri yerde bulunur. Bu nokta, DSCOVR gibi güneş enerjisi görevleri için idealdir, çünkü bu DSCOVR'a güneş rüzgârının ve gezegenler arası manyetik alanın parametrelerini Dünya'ya varmadan önce ölçme fırsatı verir. Bu bize, ne tür güneş rüzgarı yapılarının Dünya'ya doğru yol aldığına dair bize 15 ila 60 dakikalık bir uyarı süresi (güneş rüzgar hızına bağlı olarak) verir.

Resim: Bir uydunun Güneş-Dünya L1 noktasındaki konumu.

Aslında, Güneş-Dünya L1 noktasında güneş rüzgarı ve gezegensel manyetik alanı verilerini ölçen bir başka uydu daha var: Gelişmiş Bileşim Gezgini (Advanced Composition Explorer veya ACE). Bu uydu, Temmuz 2016'ya kadar ana veri kaynağıydı ve Deep Space Climate Observatory (DSCOVR) görevi tam olarak faaliyete geçene kadar kullanımda kaldı. Gelişmiş Bileşim Gezgini (ACE) uydusu hala veri topluyor ve şimdilerde DSCOVR'a yedek olarak hizmet veriyor.

<< Önceki sayfaya git